Har sor de milyonon insonon ğıbonə idi ğeyd kardeydən. Ğırbon ərəbə zıvoniku tərcumədə bə Xıdo nez bey vəsilə hisob beydə.
Həcc ziyorətədə iminə kərə sə-kıncış nıbə insonon dastə vindıme. Vindəyon bə ğələm səyədə sanqinəti kəşeydəm. De Həcc ziyorəti çımı jimoni viro (yodo) benışə rujon anqılin. Ziyorəti rujonədə ıştəku parsedəbim: Milyonon insonon bıə yəndı anqıl kardə ğıvvə çiçe? Im insonon yəndı zıvoni bə sə dəşedənin. Əncəx de dasti, de işorəon bəiyəndı koməq kardeyku zovq səydən. Hiç kiy sanqinətiku şikoyət kardeydəni., Həcci əməlon bə vırə rosneyro klışyedən.
21 sor bə nav Həcci ziyorətədə qıləy indoneziyavıjə zəvvari votəyon çımı viro (yodo) beşetənin: Iştə umrədə dum votəni. Həcc ziyorəti bəpeştəən bə çımı zıvoni du ome əzıni.
Ğıbon Həcc ziyorəti vocibə əməle. Həcc ziyorəti bə vırə rosnəkəson zilhiccə manqi 10-də Mina ləpəkədə (vadiədə) ğırbon obırəynin. Ğırbon obıre mərosimi icro kardə ruj İslomə dınyoədə bənə yolə idi ğeyd beydə. Ğırbonə id dini mətnonədə bənə “eydəl-əzha” ğeyd beydə.
Ğırbon obıriye har çiyku bə nav insoni bəştə nəfsi ğalib omə ruje. Ata (İbrahim peyğəmbər (ə)) ıştə zoə (İsmaili(ə)) çanə bıpiyeşoən Xıdoku əmr səyro bo çəy obıre rozi be, Moə (Həcər) Xıdo aspardəy tabe be, bəştə zoə obıriye rozi be. Fərzənd(İsmail (ə)) de ıştə roziyəti, piyəy marde şərbəti peşome rozi be. In hodisə insoni irodə nəfsi səpe ğələbə ruje.
Ğırbonə idi bə insonə jimoni təsir kardə foydəon barədə qəp bıjənəmon. Bənə İlomə dini co idon , Ğırbonə idən insonon bəiyəndı kə mehmon şeydən, mehribon beydən. Həmonə ruji bədə insonon dust beydən, yəndıku diyəro eqınəkəson bə vindemon karde cəhd kardən. Ğırbon obırəkəson bə ehtiyoc bıəkəson adətən pul doydən. Dero ehtiyoc bə insoni hiç nıbo i rujlığə ehtiyocon həllədə koməq beydən.. Ğırbonə idi ruji ən çokə əməl Xıdo roədə həyvon obıriye, bə pıə-moə mehribonəti, de avlodon vindemon kardey, bə ehtiyoc bıə insonon ğırbonə qujd baxş kardeye. İmom Əli ibn Abu Talib (ə) Xıdo roədə ğırbon bıriye həxədə jıqo bəyon kardəşe:”Qirəm insonon zınəşonbəy ki, ğırbonə ruji həyvon obıriye çanə səvob hestışe, ğarz əkəyn ğırbon oəbırin.”
Ğırbon, ğıbonə idi sıftənə se rujədə, yəni zilhiccə manqi 10, 11, 12-də idə nımoji bə peşt, tosə idi oxonə ruji şəvi obıriye bəzıne.. Ğırbonə idi iminə ruji ğıbon obıriye həniyən fəzilətin hissob beydə.
Ğırboni de ruji obıriye həniyən çoke, əncəx təhlukə nıbo de şəviyən obıriye bəbe.
Ğırbonə qujd bə se poə baxş beydə. İ hissə bo ğırbon obırəkəsi, dıminə hissə bo avlodon, seminə hissə bo mıtləğ bə ehtiyoc bə kəson baxş bıənine. Ğırbon obırəkəs qujdi həmə bə ehtiyoc bə kəson doy bəzıne., çimi səvob həniyən veye.
7-nə əsrədə İslom Azərboyconədə bə hakim din peqarde. Azərboyconi əroziədə mıvcud bıə devlətonədə bə şəriəti ğanunon xıxusi vırə hestışbe. Hətto mıstəğılə Azərboyconə Xanətiyonən çar Rusiyə tərəfo işğol be bə peştən , xəlğ İslomi molyəton həmçinin Ğırbon, Rujə iyən Nəvuzə idon ğeyd kardəbin. Ğırbonə id hiç vaxt oşkoədə bə təqib məruz bıə ni.
Azərboycon tojədə mıstəğıləti bə dast varde bə peşt din-devlət mınosibəton de ğanuni tənzim beydən. Devlət bəştə şəhrvandon dini inancon yolə ehtirom nişo doydə, çəy din iyən etiğod ozodəti təmin kardə. 30 sori neze ki, mıstəğılə Azərboyconi şəhrvandon devləti dastəqi vindən, bə mığəddəsə Həcc ziyorət şeydən, boştə xəlği, devləti dıvo kardeydən, ğırbonon obıriyedən.
Im sor kovid-19 bəmə bə Hacc şe, Mina ləpəkədə (vadiyədə) ğırbon obıriye imkoni nıdoşe. Co tərəfo, təcavuzkorə erməniyon Tovuzi tərəfo devləti marzonədə təxribat kardışone. De dışmenon canqədə 12 şəhidımon doy. In hodisə əməni rufiku eğandəyni ni. De sa həzoon cıvonon deşmeniku xısos səy səbinə deştə piyəy bə ordu resıon ıştə nomi nıvıştışone. De Xıdo koməqi deşmeniku xısos sə ruj diyəroədə ni.
De orzu iəyən piyəy tələbəonku qətəşe, tosə çımı vıjnəkəson bə həmə voteydəm: Omə sori idi ozod kardə zəminonədə əmin-əmonə şəroitədə iyən rohətətiyədə dəvonəmon. Amin
Anar İsqəndərov,
Professor, Millət vəkili
(Tırkə zıvono peqordınişe şair-ənıvışt Aqşin Dadaşov)