Çəmə xanımə hovə Xatirə xanımi çəy yolə zoə Sərxani kinə hoştero təbrik kardeydəmon. Xıdo xoşbəxt bıkə əvoni. Ruj ə ruj bıbo bəçəvon vəyə boəmon. Xıdo ın şod-şodkoməti bəmə vey nızno. Hejo şoyə vəyonədə vindemonədə bıboş Tolış. In Ləmi barədə bıə publisistikə hikoyədə çəmə adət ənənə vey çok nişo doə bıə. Az de vositə ıştə təbriki bəçəmə Xatirə Xatuni rosneydəmon. Bə səbəbən ımi bə tolışi peqordiniye çəmə ənıvışt, şair Baladdin Veşoku xahiş kardımone, bəyən ıştə təşəkkuri rosneydəmon.
Ləmədə qıləy tovıstoni şəv
Publisistikə poə
Ləm – bə Tolışi məholi xas bıə, ğəşənqə arxitekturəynə, bo dinci səy tovsıtonə kəye. Ləm ve vaxti ço qulə formədə, bınəsığış sutə kərpuco, əmandəyış çıvroni vişə çuyono kəşə bə şalmon iyən taxtonku soxtə beydə. Ləmi kum de soğali bastə beydə. Ləmədə istifodə kardəbıə çuyon həməy de sınbışi bə iyəndı peğandə beydən, bəbe vote bəvədə mısmoro, yaən co əduto hiç oko doə beydəni.
Bo dinci səy nəzədə qətə bıə ın ləm-kəon bəbe vote misilşon ni. Ləmi dutə uston qemıji, voy səmti həzohəlbət bə nəzə əstənin. Bı səbinən bə dıminə mərtəbə peşiədə, vindəş vo əvrəy çok qəteydə. Ləmədə çok soqojə dinci səy beydə. Holiyədə jıqo ləmonədə qıləyni Ostoro məholi (rəyoni) Ərçivani ğəsəbədə Əsədulla Musayevi soədə nığo doə beydə. “ Ulduz” kinoədə Məhəmmədi de Zuleyxa məhşurə duet-diəloqi kəşəbə, ənıvışt Fərman Kərimzodə “Xudafərini pard” romaniro material qırdə kardeədə dinci sə ın ləmi sinn 110-sən veye.
- Bədiyə poə
Əcəb sərinə vo qındə. Isə diy qləy kəy soədə bıə ləmədə dıliconə dinci səy vaxte. Bəsə tımoni bə bolışnə nıvencənə jə vırədə, vədə ləzətinə, şinə, bənə zınqulə biyyə tovıstonə mivəcat – şiniku ozərə qavalu, rəseku ho bıə anbu, vindəkəsi qəv ov dənoə maşquşə əvu, huşə qılonış şikili əks kardə anqı, bənə həyomandə kinon dimi sıy-sıy doə sef iyən co mivon. Səy səpe, ləmi ojə vırono doon bə iyəndı perısə xıçon de voy umjənə vardə sərini. Bə doono bıə kijə-kəvulon vanqbəvanq bıdə, bı ahənqi umjən bıbu. Hamusiyə soədə bıə viyə doy daymiyə sakin bıə cırcırəmon hiç zvon bə dinci haştənin. Tınən bı tovıstoni simfoniyə fonədə de hanumjənə çəşon livon raxsi seyr kard-karde məst bıbiy. Soədə qılə siməvar, hakənəy botı hələmdurinə, nənofinə, Lankoni purranqə çayədə biyən.
Toyki darşiyədə, pır-po qırdə beydə, vişədə, tolədə çarde si bıə mol-mələ har qılə bəştə bəlet ro qətdə. Ruji dırozi hənək kardeyku ho-hərəkəti qınyə, taloj, dast-dimış bə vi bıə əğılonən nəhoyətədə bə kə qırdə beydən. Əvoni bə holədə bə kə vadə kiye? İnon, nənon əvoni qılə-qılə de ruji həşi jiyo tat bıə ovi dənşande, pokə talo tankarde bəpeştə bə kə dəşe icozə doydən. Xıyzon bo şanqonə harde hozı beydə.
Ləmi rostə miyondə butə-naxşinə xonçə oğandə beydə. Çoştoni tənuo beşə pencəkəşə nun, dizədə nənof –siynə biyyə ovdu, masxorədə dəhor (de nemıki kuyə bıə nənof, nəhə nibəzne), bolə havzəynə-piyozinə çoban salati həməy xonçədə məvuji ıştə vırəşon qətə. Kəy xanımi ladəy nuni tənuku bekay bəpeştə, vəyo dıləj de ləvənqi pur bıə kaqşən bıştə, hejo tənuəsədə əvış bə çuyunə dəhmər noəşbe ki, buj pevılo nıbu. Əmo çı foydə, qılən ğəşənq pevılo bıə ki… Kəy sipyəsəjeniyən jisığij parzınə bodomcono ləvənqinə-bodomconış patə, həmən de dəhorə sığiş horə viz-piyoz, əvuyə tırşəynə ləvənqini. İyən tolışi kiyəsəy nıbej nıbəbə tırşinə kəbob bəbe imşanqonə xonçədə.
Ətrış haft soy bətoni pevılo bıə ənbərbuədə dəparzınə bıə pılo mısə ğəzənədə tənuəsədə kiyəsə, anburə zili səpe dəmədəy. Həməy qırdo xonçəye. Kəy yol-sipriş pensədə bə vılinə çito dim kəşəbə bolışnə nıvencənəş jə, deştə nəvon bə vot-vuje. Həmmə sufrə kənoədəy. Nənə pıloə ğəzəni kiyəsə peqəte vində yolə əğlondə dıqlə bə koməqi vitdə. Ğəzənən bə ləm peşedə. Əy bə dıləş nəminə kanə noə bıə sini dılə noydən ki, bınəkorış çok co bıbu.
Ləvənqinə kaq ancə bıə, ladinə ğabədə ıştə ofsinkarə ətrəbuy pevılo karde-karde bə çəşe. Ləvənqinə bodomcononən bə qləy ğab təpə jə bıə. Kəy vəvu de havzə ruyəni səpeyıştu bastə tırşinə kəbobi bə masxoron dəçındə, bəştə tono bıə hırdəni doydə, hay vədə qləy masxor bınə. Bə əğılon qıləy yod oməy ki, zımsoni xonçədə bə çəşi qındəni. Rəri bə ovəçoli biyyəov noə bıə zımıstoniyən oməy bə surfə. Kəy vəvu çəy səpe de havzə ruyəni bastə bıə turkəbobi bə masğuron kəşdə çy tono bıə əğli doydə ki nıştəkəson har kəsi navədə qıləy bınə. İberdəm rukə şətəli vir dəşdə ki zımostoni ni. Kıve bəs zımıstoni? Haa, zımıstoni mştənəykuçoli bənə biyə təki voədə ıştə dinci səydəye)). Çı kəy zoə rə ləmiku bə ji eşdə bə çoli tərəf tıleydə. Zımıstoni bə vir vardə qədəliyən deştə pıə dumo viteydə. Miçədəbıə çı jiyə iqlə tık bə çoli dəbastə bıə dıjdə aliminium vedrə dimbəsəbəsaru şodoydən bə çol. Sıftədə zımıstoni kordinaton təyin kardə)) JiyəKəndiri bir az tərpədib vedrəni duz qarpızın altında bərqə tikəy lovındən peşo qədə-qədə bə pe okırniyedən. Imeha, bənə biyə çoli ovədə sardon bıə zımıston oməy beşe. Qədəliyən ıştə pıə pliyo vaştə eqındə: ,,pıə az votıme, az votıme, aa, pıə, az bə vir vardıme aa”. Pıəən ıştə vənqoədə zımıston çəy həşiku sutə siyo bıə kəçələ kəllə sıvıkə qılə çırtmə jəydə, yani ki, zoəş. Əğliyən xoş omedə sıreydə, tarif pidəşe çiç bıkə tifili).
Sipriş bə ləm rost bıə zoə de nəvə deştə dasti işorə ıştə paliyo vanq doydə. Zoə zımıstoni vardə ıştə pıə vədə noydə. Aləm-oşkoye, merd zımıstoni ıştən bəbıre. Imi famə vəvu rəri lokə de qləy tijə çaxu vardə rosındə bə həsuyə. Merd zıməstoni səpe dasti kəpi qırdi bıriyedə, bə ço bərobərə tikə poə karde peştə, kamişəy bılındiku bəzəmin vadoydə. Iştə dılədə pışk qətə har kəs, dastədəş bıə koy i ləzi oqətdə, bə zımıstoniə luyon kom dimisə eqıne diyə kardə. Seqılə sipiədim eqınə-pışk çok omə, şık bə Xıdo. Surfə jinsədə nıştə piyəjen, bəştə i ləzi oqətə koy dəvom kardə, de ruyəninəkəbbənə bə nimçon pılo dərutdə, vəvuən mısə piyolədə ovkardəbə niyə ruyəni bə pılo doy bə peştə, sənbonə noy bə peştə dəvondə. Əğılon çəş hələ ğəzənisəye, “nənə, bınəkor kenə bebəşe, ha nənə, bınəkor bıdə! ” Nənən: “bınədəş hələ pılo mandə, kamişi tov biyən” – votedə.
Har kəsi harde baxşə çəy vədəye, əmo həmməy bə kəy yoliyon bə diyəye. Sipriş “ De Xıdo nomi” dast evən” vote bəpeştə xıyzon harde bino kardə. Kaqi mərcoənə hovı-boə hay boştə okırnə, mərc əqət ki, tırşinə kəbobi havzə ovi bə pılo dimi ədə ki, zımıstoni donə dıqlə anqıştə miyonədə eəqət, bə diyəro əğand ki…
Surfə qırdə beydə, ısətən bə pensə de ladəyku bı məclisi de siprişi təmkini bədiyə bıə siməvar omedə – haa, Xımbəloni ovi Anburi zilisə de Lankoni xalisə çay dəmədə oqətobuş, mudrik nıbe mumkinatış nıbə koye…
Çayən peşomə bedə, şəvnışti xosə vot-vujon de bə şəvnimoni dəvom kardə, çəşonoş hanvə emə hırdənon hay i yanədə-qıləy lefçəsə, qıləy tımonisə, ən zırəki nənə lınqonsə hıtə. Pıə əvoni qılə-qılə bə kə kırındə. Vəvuən səleğə-səmonə koon kardə.
Komcosə qləy kijə handedə, peynə qolməçədə vəzzəxon vanqbəvanq doə, bə tovıstoni şəvi co qləy ahənq doydə. Sərinə voən bo ləmi lo-loa jəydə – tovıstoni şəvi lo-lo….
Xatirə Xatun, şair-publisist